Kaygı ve Arzu - Çalışma Günü Argümanı

“Hiçbir zaman hiçbir yerde rahat edemem. Her zaman da bulunduğum yerden başka bir yerde daha iyi olacağımı sanırım.”

Paris Sıkıntısı, Charles Baudelaire

İnsanlar neden sürekli olarak yeterince tatmin olamadıklarından yakınır? Bir kişinin partnerini sevdiğini fakat başka kadınları/adamları arzulamaktan da kendini alamadığını söyleme sebebi nedir? İnsan neden işinde her şey yolunda giderken sıkılmaya başladığını ve bir farklılık aradığını dile getirir? Neden her yolu denememize rağmen mutlu olmanın ve mutlu kalmanın bir yolunu bulamayız? Arzunun tatminsizliğine dair bunca yakınmaya rağmen neden arzuladığımız şeye yaklaştığımızda kaygılanırız? Kaygı neyin göstergesidir? Bu sorular şu ya da bu düzeyde tüm özneleri ilgilendirmektedir. Ve tabii ki özneleri ilgilendiren bu sorular psikanalizi de yakından ilgilendirir.

Lacan öğretisinin başından itibaren ihtiyaç ve talepten ziyade arzuya ve arzuyla bağlantılı olarak kaygı kavramına özel bir önem atfetmiştir. Bu kavramları açıklama yolunda ilerlerken 1957 yılında verdiği Bilinçdışının Oluşumları seminerinde a nesnesi (objet petit a) kavramını ortaya atar. Lacan’a göre özne bölünmüştür, geri döndürülemez bir kayba maruz kalmıştır ve bu kaybın adı a nesnesidir. Lacan bu seminerde a nesnesinden arzunun nesnesi olarak bahseder. Bu paradoksal bir nesnedir çünkü a nesnesi somut bir nesne değildir, onu bulduğunuzu düşündüğünüz anda elinizden kayıp gider, sürekli olarak bir nesneden diğer nesneye, bir kişiden diğer kişiye doğru kayar. Zaman zaman çeşitli suretlere bürünür fakat suretin ardına baktığınızda, perdeyi araladığınızda ortadan kaybolur; perdenin ötesinde elle tutulur bir şey yoktur. Ama bu sayededir ki özne arzulamaya devam eder. Arzulamaya devam ediyor olmamızın koşulu a nesnesinin erişilemez olmasıdır.

Zaman içerisinde Lacan a nesnesinin basitçe arzunun kayıp nesnesi olmadığını söyler. a nesnesi aslında arzuya neden olan nesnedir. Yani arzu bir kayıpla ilişkilidir ve a nesnesi bu kaybın ta kendisidir. Bu yapısal eksik sayesinde, bu geri döndürülemez kayıp nesne sayesinde arzularız ve bu, ötekilerle ilişkilenmemizi sağlar. Bu kaybı geri döndürmeye yönelik çabanın adı arzudur ve bu imkansız bir görevdir. Ama tam da bu sayede dünyadaki nesnelerle ve insanlarla ilişkiye gireriz.

Lacan a nesnesini özneyle Öteki arasındaki ara alana, kesişim noktasına konumlandırır. Özne bir şeyi arzuluyordur ve bu ancak Ötekinin arzusunun tanınmasıyla mümkün hale gelir. Lacan “Arzu, Ötekinin arzusudur.” derken bunu kasteder: Öteki arzuladığı müddetçe arzularım. “Öteki benden ne istiyor?”, “Öteki için ne ifade ediyorum?” sorularını sorduğum ve bunlara kesin yanıtlar bulamadığım müddetçe arzularım. Ötekinde bir eksik, bir boşluk, bir açıklık bulabildiğim ölçüde arzularım. Bu yüzden de a nesnenin en önemli özelliklerinden birisi gizemli olmasıdır. Gizemlidir çünkü temsili yoktur; özne ne kendi arzusunu bilir ne de Ötekinin arzusunu ki bu ikisi neredeyse aynı şeydir. Ötekinin arzusu bir muamma taşır ve bu muammayla karşılaşmak, bu gizemle yüz yüze gelmek öznede kaygı uyandırır. Öteki için ne ifade ettiğiniz, onun tarafından arzulanıp arzulanmadığınız, sevilip sevilmediğiniz oldukça önemlidir ve bir özne analizde tüm bu soruları ele alma imkânı bulur.

İşte bu çalışma gününde tüm bu meseleleri ve soruları ele almaya çalışacağız. Arzuyu ön plana alan bir klinik pratiğin, yani Lacancı psikanalizin tüm bu meselelere yaklaşımını detaylı bir şekilde tartışacağız.

İlgi duyan herkesi 7 Mayıs’ta Saint Joseph Lisesi’ne bekliyoruz. Görüşmek dileğiyle.

Oğuzhan Nacak